Ποιος ευθύνεται για την κυπριακή κρίση;

Η κρίση της Κύπρου οφείλεται καταρχήν στην στρεβλή αναπτυξιακή της πορεία που στηρίχτηκε στον τομέα των υπηρεσιών και στην πολύ χαμηλή φορολόγηση των επιχειρήσεων. Ο τραπεζικός τομέας άρχισε να υπερδιογκώνεται μετά την είσοδο της χώρας στην ΕΕ το 2004 και έγινε τεράστιος μετά την υιοθέτηση του ευρώ το 2008.
 
Η κυπριακή οικονομία - ακόμη και ο τουρισμός - έχασε συστηματικά ανταγωνιστικότητα την τελευταία δεκαετία. Από το 2008 εμφανίζονται μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που έφτασαν την ίδια χρονιά έως και το 15% του ΑΕΠ. Η συμμετοχή στην ΟΝΕ δεν άφηνε τη δυνατότητα να εξισορροπηθεί η απώλεια ανταγωνιστικότητας με τη διολίσθηση του νομίσματος.

Όσο μεγάλωναν οι τράπεζες, τόσο εμφανίζονταν φαινόμενα υπερχρέωσης. Υπήρξε φούσκα στα ακίνητα, ιδίως το 2006-8. Τα κυπριακά νοικοκυριά υπερχρεώθηκαν, κυρίως για αγορά κατοικίας, ενώ υπερχρεωμένος είναι και ο επιχειρηματικός τομέας. Οι κυπριακές τράπεζες διεύρυναν τις πιστώσεις τους και προς την ελληνική οικονομία. Τον Σεπτέμβριο του 2011 οι κυπριακές τράπεζες κατείχαν ομόλογα του ελληνικού κράτους ίσα με 26% του κυπριακού ΑΕΠ, ενώ ο δανεισμός στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα αντιστοιχούσε στο 128% του κυπριακού ΑΕΠ.

Δεν υπάρχουν μονόδρομοι (Σχέδιο Τρόικα και Σχέδιο Κύπρου)

Το «σχέδιο διάσωσης» της Κύπρου από την Τρόικα είναι ίσως το χειρότερο πρόγραμμα που έχει ως τώρα επιβληθεί σε χώρα της Ευρωζώνης. Σηματοδοτεί τη βαθιά αλλαγή της νομισματικής ένωσης με τρόπο που επιτείνει την αποδιάρθρωσή της, καταστρέφει την κυπριακή οικονομία και βάζει την Κύπρο σε εθνικό αδιέξοδο.

Η Κύπρος έχει αντιμετωπίσει μεγάλα διλήμματα στην ιστορία της, αλλά η ίδια η ιστορία έχει δείξει ότι ποτέ δεν υπήρξαν μονόδρομοι και αδιέξοδα. Υπάρχει και άλλη πρόταση για την Κύπρο, η οποία αν και δύσκολη, ανοίγει καλύτερες προοπτικές για το μέλλον. Εύκολες λύσεις όμως δεν υπάρχουν πια.

Το σχέδιο της Τρόικα για την Κύπρο υπονομεύει κι άλλο την ΟΝΕ καθώς:

Χρησιμοποιεί στοιχεία της "λύσης Ισλανδίας", δηλαδή μεταφέρει το κόστος της κατάρρευσης των ιδιωτικών τραπεζών στους μετόχους, τους μεγάλους ομολογιούχους και τους μεγάλους καταθέτες, αλλά δεν θέτει τις τράπεζες υπό δημόσια ιδιοκτησία και έλεγχο, ούτε φροντίζει να προστατεύσει την εγχώρια οικονομία της Κύπρου, μεταφέροντας το κόστος στο εξωτερικό, όπως έκανε η Ισλανδία.

"Δεν μπορεί η Κύπρος να σώσει τις αποτυχημένες τράπεζες μέσω ενός προγράμματος που καταστρέφει την εθνική της οικονομία"

Ο Κώστας Λαπαβίτσας συνομιλεί με τον  Σπύρο Μάλλη, στην τηλεοπτική εκπομπή Κυριακή Με Δράση, στον ΣΚΑΙ, για το θέμα της Κύπρου.

Η τραπεζική κρίση της Κύπρου οφείλεται καθ΄ολοκληρία στην Τρόικα. Βεβαίως υπήρξε μεγάλη έκθεση των τραπεζών, αλλά η κρίση οφείλεται κυρίως στην Τρόικα. [...]

Υπάρχει υπερχρέωση των νοικοκυριών και υπερχρέωση των επιχειρήσεων στην Κύπρο. Είχαμε πιστωτική έκρηξη, αλλά οδηγήθηκε η Κύπρος σε οξύτατη τραπεζική κρίση, κυρίως λόγω της Ελλάδας, από αυτό που έκανε η Τρόικα στην Ελλάδα. Αυτό είναι λοιπόν το πρώτο ζήτημα.

Το δεύτερο ζήτημα είναι το εξής: το δημοσιονομικό πρόβλημα της Κύπρου δεν είναι τόσο οξύ όσο εμφανίζεται. Η κύπρος έχει να αποπληρώσει το 2013 δάνεια περίπου 2,4 δις ευρώ, κρατικά και δάνεια ύψους ενός δις τον επόμενο χρόνο και τον μεθεπόμενο, δεν είναι πολύ μεγάλα τα ποσά αυτά και οφείλονται κυρίως στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Δεν είναι δηλ. καθόλου η ίδια κατάσταση με την Ελλάδα. Το πρόβλημα της Κύπρου είναι οι τράπεζες. [...]

"Cyprus should let the private banks fail and create a public bank that focuses on strengthening the real economy"

"No Solidarity in Europe's Cypriot Deal"

Costas Lapavitsas, professor of economics at SOAS, tells CNBC that the crisis in Cyprus was created by the Troika policies and the Greek crisis, not the Cypriots.

Παρακολουθείστε το βίντεο εδώ.

Cyprus's dramatic choice

The troika plan presented to Cyprus would ruin the economy, and start a run on banks that may spread elsewhere.

Cyprus is a small island economy with a hugely oversized banking system, and is thus similar to both Iceland and Ireland. Banks in Iceland speculated on derivatives; Irish banks gambled in real estate; Cypriot banks made large loans to the Greek government and Greek businesses. In all three, banks failed systemically and threatened the whole of the economy.

“Η επιλογή που δόθηκε στην κυπριακή κυβέρνηση είναι απαράδεκτη και καταστροφική”

Η κρίση της Κύπρου είναι, όπως ήταν και η κρίση της Ισλανδίας και της Ιρλανδίας, κυρίως τραπεζική κρίση. Η ‘λύση’ που προωθείται από την τρόικα στην Κύπρο όμως, είναι σαφώς χειρότερη από τις άλλες δύο. Απειλεί να καταστρέψει την κυπριακή οικονομία και να αναζωπυρώσει την κρίση του ευρώ.   

Το πρόβλημα και στις τρεις αυτές χώρες προήλθε από το χρεοκοπημένο τραπεζικό σύστημα, καθώς ο δημόσιος τομέας έχει σχετικά χαμηλό χρέος και δεν ευθύνεται για την κρίση. Η οικονομική καταστροφή προήλθε από τις τράπεζες, αλλά το βάρος καλείται να το σηκώσει το δημόσιο και η κοινωνία συνολικά. 

Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου έχει περιουσιακά στοιχεία περίπου οκταπλάσια του ΑΕΠ, όπως και ο ιρλανδικός, ενώ ο ισλανδικός ήταν ακόμη μεγαλύτερος όταν χτύπησε η κρίση. Στην Ισλανδία οι τράπεζες δανείζονταν διεθνώς για να παίξουν στις αγορές παραγώγων, ενώ στην Ιρλανδία για να κερδοσκοπήσουν στα ακίνητα. Στην Κύπρο προσέλκυαν καταθέσεις διεθνώς και έκαναν μεγάλες τοποθετήσεις σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, ενώ δάνεισαν και σε ελληνικές επιχειρήσεις. Οι ισλανδικές τράπεζες χρεοκόπησαν μετά την κατάρρευση την Λίμαν Μπράδερς το 2008, οι ιρλανδικές όταν έσκασε η τεράστια φούσκα ακινήτων το 2008-9 και οι κυπριακές με την ελληνική κρίση, κυρίως μετά το τραγικό PSI και τα κουρέματα του 2012. 

Πόσο θα κρατήσει ακόμη το ευρώ;

Η ΟΝΕ είναι από τις πλέον φιλόδοξες νομισματικές ενώσεις στην ιστορία, αλλά σταδιακά αποδεικνύεται από τις πλέον αποτυχημένες. Οι χώρες-μέλη της έχουν ακολουθήσει διαφορετικές πορείες δημιουργώντας τεράστιες οικονομικές εντάσεις μεταξύ τους. Η συνταγή που εφαρμόστηκε από το 2010 και μετά για να αντιμετωπιστούν αυτές οι εντάσεις έχει κάνει την ΟΝΕ ακόμη ασταθέστερη.

Η ΟΝΕ όμως αποδεικνύεται και από τις πλέον ανεύθυνες νομισματικές ενώσεις. Οι ιθύνοντες της ΕΕ γνώριζαν ότι οι νομισματικές ενώσεις ιστορικά έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. Για το λόγο αυτό φρόντισαν να κάνουν τη ρήξη με την ΟΝΕ εξαιρετικά δύσκολη, μεγιστοποιώντας το κόστος. Δεν φρόντισαν όμως να πάρουν μέτρα που θα απέτρεπαν τη συσσώρευση των εντάσεων. Κατά συνέπεια το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι να μην αποτραπεί η ρήξη, έστω κι αν το κόστος είναι πολύ μεγάλο.

Όταν ξέσπασε η κρίση το 2010 η Γερμανία θα μπορούσε να πάρει φιλόδοξα και ριζοσπαστικά μέτρα που θα αντέστρεφαν την αποκλίνουσα πορεία των χωρών-μελών σε βάθος χρόνου. Ένα Σχέδιο Μάρσαλ θα βελτίωνε την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της περιφέρειας. Η συναινετική αντιμετώπιση του χρέους θα απάλυνε την πίεση στις χώρες με δυσκολίες. Αυξήσεις μισθών και στροφή προς την εγχώρια ζήτηση στην ίδια τη Γερμανία θα δημιουργούσαν μεγαλύτερη ισορροπία εντός της ΟΝΕ.

"Οι λαοί δεν πεθαίνουν, βρίσκουν τη δύναμη και κάνουν αυτό που πρέπει"

Ο Κώστας Λαπαβίτσας στην εκπομπή του Σκάι "Συμβαίνει τώρα" μιλάει στην Πόπη Τσαπανίδου για το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, ποιο είναι το παιχνίδι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, πόσο σκληρό είναι το παγκόσμιο παιχνίδι των νομισμάτων, τι σημαίνει σχέδιο ανάπτυξης και ποιο πρέπει να είναι για την Ελλάδα, ποιο ρόλο παίζουν σε αυτό οι μεταρρυθμίσεις και οι αποκρατικοποιήσεις, ποιος ο ρόλος του Δημόσιου Τομέα, τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει τώρα. 

[...] "Υπάρχει ένα ακόμη παιχνίδι πολύ γνωστό σε όσους έχουν να κάνουν με την παρέμβαση του ΔΝΤ σε τέτοιες περιπτώσεις. Το παιχνίδι που παίζεται είναι το εξής: παρεμβαίνει κάπου το ΔΝΤ να επιβάλει την πολιτική του, που είναι αυτή που έχει ζήσει η χώρα μας. Το Ταμείο γνωρίζει ότι θα υπάρξουν πολύ μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις και συμφωνεί συνήθως με τους κυβερνώντες να παιχθεί ένα περίεργο πολιτικό παιχνίδι, όπου το Ταμείο λειτουργεί ως αλεξικέραυνο. Φαίνεται ότι αυτό είναι ο σκληρός παίκτης, αυτό είναι ο ανάλγητος παίκτης, αυτό είναι αυτός που θέλει να επιβάλλει αυτά τα μέτρα και ο ντόπιος παράγων είναι αυτός που είναι ο λογικός, καταλαβαίνει τη χώρα του, υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα. Αυτό να ξέρετε πολλές φορές είναι στημένο." [...]

[...]" Το πρόγραμμα της τρόικα δεν βγαίνει, είναι εμφανές. Αυτό διαπιστώνει και η τρόικα. Χρειάζονται λοιπόν καινούρια μέτρα και δεν ξέρει αυτή τη στιγμή το πολιτικό κατεστημένο στην Ελλάδα, πως να το περάσει στο λαό." [...]

Παρακολουθείστε το βίντεο εδώ. 

(από 39:55 έως 1:16:20)

Άλλη πορεία ανάπτυξης

Η αναπτυξιακή πολιτική της τρόικα θα αποδειχθεί αποτυχημένη, όπως αποτυχημένη αποδείχθηκε και η πολιτική της σταθεροποίησης που προκάλεσε την καταστροφική ύφεση. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει άλλη πολιτική που θα μπορούσε να βάλει τη χώρα σε πορεία ταχύρρυθμης ανάπτυξης με κοινωνική δικαιοσύνη.

Η απάντηση είναι ότι υπάρχει. Πριν την περιγράψω συνοπτικά θέλω να πω δυο λόγια για το περιέχομενο της ανάπτυξης.

Μεγέθυνση και ανάπτυξη 

Η ανάπτυξη είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την απλή μεγέθυνση της οικονομίας.  

Η μεγέθυνση είναι (ή πρέπει να είναι) η συνήθης κατάσταση της καπιταλιστικής οικονομίας, καθώς το κεφάλαιο συσσωρεύεται. Δηλαδή μεγαλώνει το ΑΕΠ, διευρύνεται η εργατική δύναμη, βελτιώνεται η τεχνολογία, αυξάνονται οι επενδύσεις και η κατανάλωση και ούτω καθεξής. Οι κρίσεις είναι αναπόφευκτο στοιχείο αυτής της διαδικασίας. 

Η ανάπτυξη προϋποθέτει την μεγέθυνση, αλλά είναι πολύ ευρύτερη έννοια. Εμπεριέχει την κοινωνική αλλαγή, την εξέλιξη των σχέσεων κεφαλαίου εργασίας, την ποιοτική μεταβολή της ικανότητας προς εργασία, την απόκτηση μηχανισμών παραγωγής τεχνολογίας, την δημιουργία πλαισίου εκπαίδευσης και περίθαλψης, την βελτίωση των υλικών συνθηκών της ζωής και ούτω καθεξής.  

Το ελληνικό αναπτυξιακό αδιέξοδο

Πειθάρχησε πλήρως η Ελλάδα στην πολιτική της τρόικα για να κρατηθεί στο ευρώ. Αυτό αποφάσισε η τρικομματική κυβέρνηση, παρά τις προεκλογικές της εξαγγελίες για ‘επαναδιαπραγματεύσεις’, ‘απαγκιστρώσεις’ και τα παρόμοια. Ικανοποιημένη δείχνει και η τρόικα, αφού εγγυήθηκε τη χρηματοδότηση για το επόμενο διάστημα, αρκεί να τηρηθούν απαρέγκλιτα οι όροι των Μνημονίων. 

Τι σημαίνει αυτό για την ανάπτυξη;

Θα ξεκινησω με τρία απλά σημεία που περιγράφουν το αναπτυξιακό πρόβλημα της Ελλάδας.

Αποβιομηχάνιση και υπερδιόγκωση των υπηρεσιών: Μετά την είσοδό της στην ΕΕ, η Ελλάδα μπήκε σε διαδικασία αποβιομηχάνισης και σχετικής συρρίκνωσης του δευτερογενούς τομέα. Παράλληλα, η συμβολή του αγροτικού τομέα στο ΑΕΠ περιορίστηκε δραστικά. Η οικονομία κυριαρχείται πλέον από τον υπερδιογκωμένο τομέα των υπηρεσιών που έχει χαμηλή παραγωγικότητα, χαμηλή ανταγωνιστικότητα και μικρή δυνατότητα εξαγωγών. Χαρακτηρίζεται δε από μεγάλο όγκο μικρομεσαίων επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων. 

Αδύναμο και αναποτελεσματικό κράτος: Ο κρατικός μηχανισμός είναι αναποτελεσματικός και πάσχει από διαφθορά, ενώ το κράτος πρόνοιας είναι εύθραυστο και περιορισμένο. Καίριο ρόλο στην διαφθορά έπαιξαν οι εισροές από την ΕΕ, οι οποίες ενθάρρυναν την ‘αναζήτηση προσόδου’ από το μεγάλο κεφάλαιο. Η διαφθορά εξαπλώθηκε ευθέως με τη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος και εμμέσως με την αποφυγή των φόρων. Το κράτος πήρε τον χαρακτήρα διαπλεκόμενων ομάδων συμφερόντων, με άμεση πρόσδεση στα πολιτικά κόμματα. 

Libor: a gigantesca transferência de fundos da sociedade a bancos

Para o economista grego Costas Lapavitsas, da Universidade de Londres, autor de “Crisis in the Eurozone” (Crise na zona do euro), o escândalo da manipulação da taxa Libor envolve uma gigantesca transferência de fundos em nível mundial da sociedade para os bancos. A Carta Maior conversou com Lapavitsas sobre esse tema. A reportagem é de Marcelo Justo, direto de Londres.

Marcelo Justo

     

http://www.cartamaior.com.br/templates/materiaMostrar.cfm?materia_id=21689

Μετά τον ιταλικό σεισμό

Ο μεγάλος ηττημένος των ιταλικών εκλογών είναι η πολιτική της Γερμανίας να υπερασπιστεί το ευρώ επιβάλλοντας λιτότητα, απορρύθμιση και ιδιωτικοποιήσεις στην περιφέρεια και γενικότερα. Καταρρακώθηκε ταυτόχρονα η προσδοκία ότι η γερμανική λύση θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από τους ψηφοφόρους, αν την επέβαλλαν τεχνοκράτες και όχι φθαρμένοι ευρωπαίοι πολιτικοί.

Ο μόνος που ίσως ξαφνιαστεί από την απόρριψη της γερμανικής πολιτικής και των τεχνοκρατών από τον ιταλικό λαό είναι ο απομονωμένος κύκλος των ιθυνόντων της ΕΕ. Εδώ και δύο δεκαετίες η Ιταλία υποχωρεί σταθερά στην παγκόσμια οικονομική κατάταξη. Οι λόγοι είναι πολλοί και σχετίζονται με δομικές αδυναμίες, όπως η δυσλειτουργική δημόσια διοίκηση και η διαφθορά. Ούτως ή άλλως, από το 2000 μέχρι το 2011 η ετήσια ανάπτυξη της ιταλικής οικονομίας ήταν γύρω στο 1%, χειρότερη ακόμη και από την πολύ χαμηλή ανάπτυξη της δεκαετίας του 1990.

Δηλαδή οι Ιταλοί δεν έχουν κερδίσει τίποτε από το ευρώ. Δεν είχαν καν την ψευδαίσθηση της ευδαιμονίας που προκάλεσε η φούσκα ακινήτων στην Ισπανία και την Ιρλανδία, ή η περίοδος πιστωτικής επέκτασης στην Ελλάδα, όπου δεν υπήρξε μεν φούσκα, αλλά εμφανίστηκε επίπλαστη ευμάρεια για ορισμένα κοινωνικά στρώματα. Η Ιταλία δεν παρουσίασε βέβαια τα προβλήματα της περιφέρειας της Ευρωζώνης, όπως τεράστιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και υπερδιόγκωση του εγχώριου πιστωτικού τομέα. Δεν είχε όμως ούτε οικονομικό δυναμισμό, ούτε ευεξία. Τα χρόνια του ευρώ ήταν στην ουσία νεκρά για την οικονομία και την κοινωνία.

Η κρίση στην Ευρωζώνη

Η ομιλία του Κώστα Λαπαβίτσα στη Διεθνή Συνάντηση RProject, στην Αθήνα, Παρασκευή 1η Μαρτίου 2013.

"Κρίση στην ευρωζώνη και αντικαπιταλισμός"

Διεθνής συνάντηση της ριζοσπαστικής και αντικαπιταλιστικής αριστεράς, διοργάνωση της ιστοσελίδας RProject.