Λόγος για αισιοδοξία κι ελπίδα

Κλείνουμε πλέον έξι χρόνια ύφεσης, τέσσερα των οποίων ήταν χρόνια Μνημονίων. Οι φανατικοί υποστηρικτές τους συνεχίζουν ακόμη να καθορίζουν την πορεία της χώρας. Υπάρχει, λοιπόν, κάποιος λόγος αισιοδοξίας; Ναι, υπάρχει.

Η καταστροφή που επέφεραν τα Μνημόνια είναι φυσικά χωρίς προηγούμενο: συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 25%, ανεργία περίπου 28% και των νέων πάνω από 60%, συντριβή μισθών και συντάξεων, πτώση της βιομηχανικής παραγωγής κατά 30%, κατάρρευση των επενδύσεων, υποχώρηση της κατανάλωσης, συνεχής πτώση των λιανικών πωλήσεων, χλωμές επιδόσεις εξαγωγών. Ούτε ένας – επαναλαμβάνω, ούτε ένας – δείκτης της πραγματικής οικονομίας δεν έχει ακόμη θετική δυναμική.

Ο αντίκτυπος στην κοινωνία είναι εξίσου τρομακτικός: εκτόξευση των ποσοστών φτώχειας, μετανάστευση των καλύτερα εκπαιδευμένων, αποδιάρθρωση της παιδείας, επιδείνωση της δημόσιας υγείας, έξαρση των ψυχικών διαταραχών, επιδημία αυτοκτονιών. Τα εργατικά και μικρομεσαία στρώματα είναι βαρύτατα τραυματισμένα, ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί, κυριαρχεί η αίσθηση της ανησυχίας, της απογοήτευσης και της φυγής για όποιον μπορεί.

Κυπριακά μαθήματα για την Ελλάδα

Το ΔΝΤ πρόσφατα έδωσε συγχαρητήρια στην Κύπρο για την πιστή εφαρμογή του Μνημονίου, τουλάχιστον όσον αφορά τα δημοσιονομικά. Η κυπριακή κυβέρνηση φαίνεται ότι θα πετύχει το στόχο της δημοσιονομικής προσαρμογής κατά 7% του ΑΕΠ το 2013-14. Τονίζοντας τη μεγάλη επιτυχία της, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι το πρωτογενές έλλειμμα για το 2014 θα είναι 3% και όχι 4,25% του ΑΕΠ. Βιάστηκαν να υπερθεματίσουν οι γνωστοί υποστηρικτές των Μνημονίων στην Αθήνα μιλώντας για την ελληνική κακοδαιμονία σε σύγκριση με την κυπριακή αποτελεσματικότητα..

Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική, όπως δείχνουν τα πρώτα αποτελέσματα από την έρευνα της κυπριακής οικονομίας που πρόσφατα ξεκίνησε το ερευνητικό δίκτυο RMF στο Λονδίνο σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Προμηθέας στη Λευκωσία, με σκοπό τη διαμόρφωση εναλλακτικού προγράμματος. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις επιπτώσεις της σκληρότατης λιτότητας για την παραγωγή και την απασχόληση – το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί τουλάχιστον 8% φέτος και 4% του χρόνου, ενώ η ανεργία ήδη εκτινάχθηκε στο 18%. Το πραγματικό πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας ήταν εξαρχής το τραπεζικό σύστημα και όχι τα δημοσιονομικά. Η υπερδιόγκωση και η κρίση του τραπεζικού συστήματος δημιούργησαν τη δημοσιονομική ανισορροπία. Τι επέφερε λοιπόν το πρόγραμμα της Τρόικας στις κυπριακές τράπεζες;

Η βασικότερη αλλαγή ήταν η διάλυση και απορρόφηση της Λαϊκής Τράπεζας από την Τράπεζα Κύπρου, με ταυτόχρονη ανακεφαλαιοποίηση που στηρίχτηκε στο κούρεμα των καταθέσεων για να αναπληρωθούν οι ζημίες. Η τρίτη μεγάλη εμπορική τράπεζα, η Ελληνική, επίσης ανακεφαλαιοποιήθηκε, αλλά χωρίς κούρεμα καταθέσεων. Ο σημαντικός τομέας των Συνεργατικών Τραπεζών, τέλος, ουσιαστικά εθνικοποιήθηκε και τέθηκε υπό κοινή αρχή. Στην πράξη το κυπριακό τραπεζικό σύστημα μετατρέπεται σε ολιγοπώλιο που θα κυριαρχείται από την Τράπεζα Κύπρου. Ο στόχος αυτών των αλλαγών είναι να επέλθει ‘εξυγίανση’ για να στηριχτεί, υποτίθεται, η ανάκαμψη.

Η έρευνα του RMF και του Προμηθέα δείχνει ότι το τραπεζικό σύστημα όχι μόνο δεν ‘εξυγιαίνεται’, αλλά έχει γίνει τελειωτικά χρεοκοπημένο. Η Τρόικα έφτασε στην Κύπρο όταν το σύστημα ήδη βρισκόταν σε συρρίκνωση, την οποία και σαφώς επιτάχυνε. Τη στιγμή αυτή το μέγεθος του κυπριακού τραπεζικού συστήματος είναι περίπου πέντε φορές το ΑΕΠ, ενώ το 2011 ήταν περίπου εννιά. Τα περιουσιακά του στοιχεία χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από καταθέσεις: 33δις εγχώριες, 10 εκτός ΟΝΕ και 4,5δις εντός ΟΝΕ. Η ρευστότητα αυτή παραμένει διαθέσιμη στις τράπεζες κυρίως λόγω των αυστηρών περιορισμών στις τραπεζικές εργασίες και στην κίνηση κεφαλαίων που έχει επιβάλλει η ΕΕ στην Κύπρο, κατά παράβαση των ίδιων της των κανονισμών. Αν αρθούν οι περιορισμοί, μεγάλο μέρος των καταθέσεων θα αποσυρθούν επιταχύνοντας τη συρρίκνωση των τραπεζών.

Ακόμη χειρότερα, οι κυπριακές τράπεζες κατέχουν περίπου 45δις δανείων προς εγχώρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Τα δάνεια αυτά συνδέονται άμεσα με την αγορά ακινήτων, ή συχνά έχουν ακίνητα ως εγγύηση. Καθώς οι τιμές ακινήτων συνεχίζουν να υποχωρούν, αλλά κυρίως καθώς η βαθιά ύφεση εξαπλώνεται στην οικονομία, σε ένα πολύ μεγάλο μέρος θα αποδειχθούν ‘κόκκινα’. Το ποσοστό ίσως ήδη να βρίσκεται στο 40%. Παρουσιάζεται έτσι το ιλαροτραγικό φαινόμενο να δημιουργείται ένα τραπεζικό σύστημα που θα κυριαρχείται από την Τράπεζα Κύπρου, μεγάλο μέρος των δανείων της οποίας θα αποδειχθούν μη εξυπηρετούμενα. Δεν είναι καθόλου απίθανο να χρειαστεί και νέο κούρεμα καταθέσεων. Προφανώς πρόκειται για μεγάλη επιτυχία …

Οι επιπτώσεις αυτών εξελίξεων στην πραγματική οικονομία που στηρίζεται υπέρμετρα στο τραπεζικό σύστημα θα είναι καταστροφικές. Η Κύπρος χρειάζεται επειγόντως εναλλακτικό πρόγραμμα που θα θέτει τις τράπεζες υπό δημόσια ιδιοκτησία και έλεγχο, ενώ θα τις εξυγιαίνει πραγματικά στη βάση κοινωνικών και εθνικών κριτηρίων. Κατόπιν θα χρειαστεί βιομηχανική πολιτική για να πετύχει την αναδιάρθρωση της οικονομίας της, ώστε να ενισχύσει τον πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα που έχουν εξασθενήσει απαράδεκτα τις τελευταίες δεκαετίες. Εννοείται ότι θα πρέπει να συνεχιστούν οι περιορισμοί στις τράπεζες και στην κίνηση κεφαλαίων τουλάχιστον μέχρι να επέλθει σχετική σταθεροποίηση. 

Είναι άκρως απίθανο ένα τέτοιο πρόγραμμα να μπορεί να εφαρμοστεί εντός της ΟΝΕ. Προς τιμή του όμως το κυπριακό πολιτικό σύστημα δεν έχει μετατρέψει το ζήτημα του ευρώ σε εθνικό φετίχ, όπως δυστυχώς έπραξε το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Διατηρεί έτσι τη δυνατότητα να συζητήσει την πιθανότητα εξόδου με ψυχραιμία και σοβαρότητα, πράγμα αδύνατον για το ελληνικό πολιτικό σύστημα που πλέον αντιμετωπίζει αυτό το καίριο θέμα με ποδοσφαιρικούς όρους. Η κυπριακή αντιπολίτευση μάλιστα επιδιώκει ανοικτά τη διαμόρφωση εθνικού σχεδίου που θα κάνει εφικτή την αντιμετώπιση ακόμη και της εξόδου, αν και όταν αυτή προκύψει, με τρόπο που θα προασπίζει τα συμφέροντα των εργαζομένων, αλλά και τις προοπτικές ανάπτυξης. Αν η ελληνική αντιπολίτευση έδειχνε έστω και τώρα κάποια στοιχεία από τη σοβαρότητα της κυπριακής, τα πράγματα θα γίνονταν πολύ καλύτερα και στην Ελλάδα.

Συνέντευξη για την Κυπριακή οικονομία

Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στην κυπριακή εφημερίδα Χαραυγή (8-9.12), με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μετά τη θέση του Χρ. Πισσαρίδη για την "άμεση ανάγκη είτε να διαλυθεί το ευρώ, είτε να γίνει πιο φιλικό προς την ανάπτυξη και την απασχόληση".

Στα πλαίσια της συνεργασίας του κυπριακού Ερευνητικού Ινστιτούτου Προμηθέας και του Ινστιτούτου Έρευνας για το Χρήμα και τη Χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου SOAS (RMF), ο Κώστας Λαπαβίτσας παρουσίασε την περασμένη βδομάδα σε ειδικό συμπόσιο στην Κύπρο, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης που διενεργούν τα δύο Ινστιτούτα, για την κατάσταση στην Ευρωζώνη, με ειδική έμφαση στις προοπτικές του ευρωσυστήματος και του τρόπου που αυτό επηρεάζει την κυπριακή οικονομία.

Η μελέτη  αναμένεται να ολοκληρωθεί το Μάιο και θα καταλήξει στη διατύπωση ολοκληρωμένων εναλλακτικών σεναρίων και προτάσεων για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Κύπρος.

"Το κυπριακό ευρώ δεν είναι καν ευρώ"

Γι’ αυτό είναι όρος επιβίωσης η έξοδος από το κοινό νόμισμα, υπογραμμίζει ο καθηγητής οικονομικών του πανεπιστημίου SOAS, Κώστας Λαπαβίτσας

«Ολική αλλαγή κατεύθυνσης στην οικονομία σ’ ότι αφορά στην οργάνωση των τραπεζών, στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού και της βιομηχανικής πολιτικής και στην προσέγγιση των δημοσίων οικονομικών»

«Το μνημόνιο συνθλίβει τους κύριους κλάδους της οικονομίας»

«Η κυπριακή Αριστερά είναι η μόνη που μπορεί να δώσει απαντήσεις και να δημιουργήσει συνθήκες ανασύνταξης της οικονομίας»

                                                                                                                           Της Αθηνάς Ξενοφώντος

- Πως θα χαρακτηρίζατε το κοκτέιλ της πιστωτικής κατάρρευσης κατ’ αρχήν και στη συνέχεια της αυστηρής λιτότητας που επιβλήθηκε στην Κύπρο;

- Είναι μια μέθοδος η οποία εφαρμόστηκε σε όλες της χώρες της περιφέρειας, με εξαίρεση το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο που ήταν πρωτοφανές. Ομως, πακέτο μέτρων αυστηρής λιτότητας και πιστωτική στενότητα ήταν η συνταγή για όλες τις χώρες της περιφέρειας με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα. Στην Κύπρο όμως, το πρόβλημα πήρε ακραία μορφή, λόγω του χαρακτήρα της κρίσης και της αντιμετώπισης του προβλήματος από το Γιούρογκρουπ. Η κυπριακή κρίση, οπωσδήποτε ήταν αντανάκλαση της Ευρωπαϊκής και Ευρωζωνικής κρίσης, σε συνδυασμό με το χαρακτήρα που είχε πάρει η κυπριακή ανάπτυξη. Είχαμε δηλαδή μια υπερδιόγκωση του τραπεζικού τομέα, άρα είναι δεδομένο πως έπρεπε να ληφθούν μέτρα ενωρίτερα, καθώς είχε φανεί η λανθασμένη πορεία ανάπτυξης της οικονομίας, η οποία δεν ήταν βιώσιμη. Ομως ο τρόπος που η Ε.Ε. αντιμετώπισε αυτή την υπερδιόγκωση των τραπεζών ήταν απαράδεκτη, διότι με τις αποφάσεις που έλαβε συνέτριψε τον τραπεζικό τομέα και επέβαλε όλο το κόστος στους καταθέτες και στις  επιχειρήσεις, οι οποίοι δεν είχαν ευθύνη. Από πλευράς Ε.Ε. ήταν μια συνειδητή απόφαση και ήταν η εφαρμογή ενός πειράματος σε μια μικρή οικονομία, προκειμένου να διαπιστωθεί τι θα γίνει, στην περίπτωση που το κόστος μεταφερθεί στους καταθέτες. Η εφαρμογή του κουρέματος στην Κύπρο σηματοδοτεί μια πάρα πολύ σημαντική αλλαγή στην αντιμετώπιση του τραπεζών από τούδε και στο εξής.

- Στις δύο αξιολογήσεις όμως, πήραμε τα εύσημα από την Τρόικα για την πιστή εφαρμογή του προγράμματος

-  Το πρόγραμμα κατά την άποψη μου είναι καταστροφικό, όπως και στην Ελλάδα δημιουργώντας καταστάσεις πολέμου με διαφορετικό τρόπο. Και η Ελλάδα λαμβάνει εύσημα αλλά, υπάρχει ήδη συρρίκνωση κατά 25% του εθνικού προϊόντος, κάτι που παραπέμπει σε καταστάσεις πολέμου. Και το κυπριακό πρόγραμμα είναι στηριγμένο στο ίδιο μοντέλο.

-   Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι δεν υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης και αυτό είναι αποτέλεσμα του προγράμματος. Δηλαδή η αντιμετώπιση του τραπεζικού συστήματος έγινε χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη, πως θα εξελιχθεί και πως θα αναπτυχθεί η οικονομία. Δεν υπήρξε επίσης, πρόνοια για την ανεργία, η οποία εκτοξεύτηκε σε μερικούς μήνες και συνεχίζει να αυξάνεται με επικίνδυνους ρυθμούς.

- Διάφοροι οίκοι εκτίμησαν ότι η ύφεση στην Κύπρο, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη μετά το κούρεμα και το μνημόνιο. Φαίνεται όμως ότι φέτος θα κλείσει γύρω στο 8%. Μήπως η ύφεση στην Κύπρο ακολουθεί πιο αργή πορεία από ότι σε άλλες χώρες ή αντιδρά πιο γρήγορα στις εξελίξεις;

-  Θα δούμε πως θα πάει η ύφεση. Το ΔΝΤ εκτιμούσε ύφεση γύρω στο 8.5%, άλλοι 9.5%, 10% ακόμη και 14%. Ωστόσο η Κύπρος επωφελήθηκε από την καλή πορεία που είχε ο τουρισμός, γεγονός που μείωσε και την πίεση. Επίσης, υπάρχει μια διαφορά στο πως αντιδρούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο σοκ. Αν και αρκετές φυτοζωούν και πολλές άλλες έχουν βάλει λουκέτο, εντούτοις θα δούμε στην πράξη. Δεν υπάρχει πάντως καμιά αμφιβολία ότι η ύφεση θα είναι βαθύτατη είτε με 8%, είτε με 9%, είτε με 10%. Η ύφεση θα συνεχιστεί και του χρόνου και το 2015. Το ΔΝΤ αναμένει ότι θα υπάρξει ανάπτυξη το 2015, ωστόσο εκτιμώ ότι θα υπάρξει περαιτέρω συρρίκνωση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κύπρος βρίσκεται στην αρχή ακόμη.

- Ποιο κατά την άποψη σας είναι το επόμενο βήμα που πρέπει να κάνει η Αριστερά με τις δυσμενείς προοπτικές όπως διαγράφονται;

- Το επόμενο βήμα είναι να διατυπώσει τη θέση ότι η νομισματική ένωση έχει αποτύχει και το ευρώ είναι ένα καταδικασμένο πείραμα.

Για τις χώρες της περιφέρειας και ειδικότερα για την Κύπρο η έξοδος από το ευρώ αποτελεί όρο επιβίωσης. Και αυτό γιατί, το νησί βρίσκεται στο δόκανο, καθώς το κυπριακό ευρώ δεν είναι καν ευρώ, όπως των άλλων χωρών, διότι από το Μάρτιο δέχεται ήδη τους περιορισμούς στη διακίνηση του. Αυτή η έξοδος όμως πρέπει να γίνει με συντεταγμένο και οργανωμένο τρόπο. Για τις χώρες του κέντρου το θέμα είναι διαφορετικό. Ναι μεν, έξοδος αλλά με αναδιοργάνωση όλου του ευρωπαϊκού συστήματος, εμπορικών και διακρατικών συναλλαγών. Το κοινό νόμισμα είναι ένας μηχανισμός ώστε τα κράτη να εξυπηρετούν τις συναλλαγές τους, το οποίο όμως έχει αποτύχει. Πρέπει λοιπόν να βρούμε και να προτείνουμε ως Αριστερά ένα άλλο μηχανισμό, ο οποίος όμως να μην εστιάζεται  στον ανταγωνισμό των κρατών. Δεν είναι αυτή η απάντηση που θα δώσει η Αριστερά. Η Αριστερά πρέπει να δώσει μια απάντηση που να είναι υπέρ των εργαζομένων όλης της Ευρώπης. Να υπάρχει έλεγχος δηλαδή στις διακρατικές συναλλαγές, στις ισοτιμίες και πως τα κράτη μέλη της ευρωζώνης οργανώνουν τις συναλλαγές τους σε εθνικό επίπεδο. Επειδή το νόμισμα έχει αποτύχει χρειαζόμαστε νέους μηχανισμούς. Δεν είναι δηλαδή αριστερό αίτημα να επιστρέψουμε σε εθνικό νόμισμα και αυτά να καθορίζονται από την αγορά.

- Το εθνικό νόμισμα όμως δεν θα κάνει χειρότερα τα πράγματα, καθώς θα υποτιμηθεί ακόμη περισσότερο;

 Εάν φύγει μόνο η Κύπρος ή μόνο μια χώρα, θα είχε να αντιμετωπίσει πολύ μεγάλη δυσκολία, για ένα χρονικό διάστημα. Διότι όντως το νέο νόμισμα θα περνούσε σε φάση υποτίμησης. Θα πρέπει να υπάρχει περιθώριο συντεταγμένης και συμφωνημένης εξόδου ώστε να υπάρχει έλεγχος πόσο θα έπεφτε η ισοτιμία. Δεν πρέπει όμως, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα της υποτίμησης, να μπαίνουμε στην τρομοκρατία. Γιατί αυτό το παράδειγμα είναι η Ελλάδα, όπου ασκήθηκε συνειδητή τρομοκρατία.

Μας έλεγαν δεν θα είχαμε να φάμε, δεν θα είχαμε βενζίνη για τα αυτοκίνητα δεν, δεν, δεν ... και φτάσαμε 30% ανεργία. Θα υπήρχε μια δύσκολη περίοδος θα ήταν καλό αυτή η έξοδος να γίνει συμφωνημένα και η Κύπρος θα μπορούσε κάλλιστα να φύγει το Μάρτιο. Σήμερα είναι μέσα στο ευρώ, είναι στο δόκανο θα υποστεί τις επιπτώσεις και δεν θα έχει προοπτικές ανάπτυξης.

- Το Μάρτιο ίσως η Κύπρος να μην ήταν έτοιμη  για μια τέτοια αλλαγή...

-  Μπορεί να είναι και έτσι. Ομως η προοπτική παραμονής είναι αδιέξοδη. Θα έχει μια πολύ βαθιά ύφεση η Κύπρος και όταν θα τελειώσει η ύφεση οι προοπτικές ανάπτυξης είναι δυσοίωνες.  Διότι το πρόγραμμα του μνημονίου συνθλίβει τους κύριους κλάδους της κυπριακής οικονομίας και δεν φαίνεται άλλος κλάδος που μπορεί να αναλάβει τα ηνία και να δημιουργήσει άλλες συνθήκες. Πρέπει να είναι προετοιμασμένος ο κυπριακός λαός, πως αν ακολουθηθεί αυτή η πορεία, θα έχει υποχώρηση των οικονομικών του συνθηκών και μετά πολύ μέτρια ανάπτυξη. Ο ένας δρόμος είναι αυτός που διαφαίνεται ότι είναι κακοτράχαλος. Ο άλλος που δίνει διέξοδο είναι η κατάθεση προτάσεων από την Αριστερά ο οποίος θα δημιουργήσει συνθήκες ανασύνταξης της οικονομίας. Δεν είναι πλέον θέμα αν θα φύγουμε ή αν θα μείνουμε στο ευρώ. Αυτό είναι επακόλουθο.

- Εισηγείστε ότι το ΑΚΕΛ θα πρέπει να προτείνει αλλαγής πορείας;

- Ναι το ΑΚΕΛ πρέπει να προτείνει άλλη πορείας, η οποία πρέπει να εστιαστεί σε τρία σημεία:

1) Τράπεζες. Οι κυπριακές τράπεζες είναι χρεοκοπημένες και όσο παραμένουν σε ιδιωτική διεύθυνση και όσο αναδιοργανώνονται στη βάση της Τρόικας δεν θα πάνε καλά. Χρειάζονται λοιπόν, άλλο πρόγραμμα και άλλη οργάνωση.

2) Χρειάζεται αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού και της βιομηχανικής πολιτικής, ώστε να αλλάξει κατεύθυνση το νησί.

3) Χρειάζεται άλλη προσέγγιση, όσον αφορά στα δημόσια οικονομικά. Διότι ναι μεν υπάρχει η λιτότητα η οποία περιορίζει το έλλειμμα και δημιουργεί ένα σχετικό πλεόνασμα, αλλά το δημόσιο χρέος σε βάθος χρόνου θα είναι μη βιώσιμο.

Αν οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την ύφεση δεν είναι τόσο ευνοϊκές όσο εκτιμά, δηλαδή να παραταθεί έστω και λίγο, τότε το δημόσιο χρέος της Κύπρου δεν θα πέσει κάτω από το 150% του ΑΕΠ, μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας. Θα φθάσει δηλαδή σε ένα επίπεδο και θα μείνει ψηλά. Και με ένα χρέος 130% ή 140% του ΑΕΠ η Κύπρος δεν θα μπορεί να δανειστεί από τις αγορές. Με τα πιο πάνω δυσμενή δεδομένα δεν θα ακολουθήσει ανάπτυξη. Για να υπάρξει πρέπει να κατατεθούν ριζοσπαστικές προτάσεις για ολική αλλαγή κατεύθυνσης. Κατά την άποψη μου μόνο το ΑΚΕΛ μπορεί να το κάνει και να δράσει έγκαιρα καθώς με την άρση των περιορισμών  στη διακίνηση κεφαλαίων, όλες οι καταθέσεις θα εγκαταλείψουν την Κύπρο.

- Εαν εισπραχθούν τα 6 δις περίπου που οφείλουν στα τραπεζικά ιδρύματα κάποιοι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης... δεν ανατρέπεται το κλίμα;

- Πως θα γίνει αυτό; Αν πωληθούν προκειμένου η τράπεζα να λάβει το λαβείν της, την άλλη μέρα θα καταρρεύσει η αξία της ακίνητης περιουσίας. Οι τράπεζες αυτή τη στιγμή πάσχουν από δύο πολύ σημαντικά προβλήματα. Κατ’ αρχήν είναι η απώλεια καταθέσεων και το δεύτερο είναι οι επισφάλειες, οι οποίες είναι πολύ μεγάλες και γίνονται μεγαλύτερες, όσο βαθαίνει η ύφεση και αυξάνεται η ανεργία.

Υπάρχει και ένα περαιτέρω πρόβλημα.

Ακόμη και το πρόγραμμα της Τρόικας να φέρει αποτέλεσμα, θα προκύψει ένας τραπεζικός τομέας που θα κυριαρχείται από μία τράπεζα και από την άλλη ένας Συνεργατισμός, ο οποίος πέρασε στα χέρια του κράτους. Τι τραπεζικός τομέας είναι αυτός και που είναι η ανταγωνιστικότητα;

Επομένως το ΑΚΕΛ πρέπει να καταθέσει ουσιαστικές και μελετημένες προτάσεις. Η κατεύθυνση της ανάπτυξης που είχε η Κύπρος και ήταν  βασισμένη σε ένα διεθνές τραπεζικό κέντρο και ένα  τομέα των υπηρεσιών είχε μεν αποτέλεσμα, αλλά οδήγησαν στην καταστροφή.

Δεν την «σκότωσαν» χωρίς λόγο, είχε φτάσει σε ένα τεράστιο αδιέξοδο.

Το κοινό νόμισμα δεν είναι εγγενώς προοδευτικό

Κ. Λαπαβίτσας: Δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τα μεγάλα στυγνά συμφέροντα, καθώς στην καρδιά της Ευρωζώνης κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες  αντιλήψεις

- Αν και είναι από όλους παραδεκτό ότι οι πολιτικές που εφαρμόζει η τρόικα είναι αδιέξοδες, εντούτοις επιμένει στην ίδια καταστροφική συνταγή, η οποία οδηγεί στην φτωχοποίηση και στη μιζέρια.  Οι πολίτες από την άλλη νοιώθουν ανίκανοι να επηρεάσουν τις εξελίξεις, καθώς οι αποφάσεις λαμβάνονται από άλλα κέντρα...

- Εδώ υπάρχουν δύο διαφορετικά δεδομένα. Πρώτα είναι ο χαρακτήρας της πολιτικής που ακολουθεί η Τρόικα και δεύτερο είναι η λαϊκή αντίδραση προς αυτές. Τα μέτρα που επιβάλει η Τρόικα είναι αδιέξοδα και καταστροφικά.  Αυτό εξάλλου, έχει φανεί σε όλη την περιφέρεια της Ευρωζώνης και όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα. Οι χώρες οδηγούνται σε βαθιά ύφεση, δημιουργώντας οικονομική καταστροφή η οποία δεν θα φύγει εύκολα, ενώ, οι προοπτικές ανάπτυξης είναι ανύπαρκτες έως πολύ κακές. Γι’ αυτό και οι πολιτικές της Τρόικα είναι πολύ προβληματικές. Δηλαδή δημιουργούν συρρίκνωση, ανεργία, καταστρέφουν τον παραγωγικό ιστό και μετά δεν υπάρχει προοπτική γρήγορης ανάκαμψης. Αυτό είναι ξεκάθαρο.

Το δεύτερο ζήτημα είναι γιατί η λαϊκή αντίδραση δεν έχει αποτέλεσμα. Αυτό το κομμάτι είναι πολύπλοκο και πολύ πιο σύνθετο. Η πρώτη αντίδραση των πολιτών, είναι του ανθρώπου που  πλήττεται. Βγαίνει στους δρόμους αγανακτισμένος γιατί δεν διανοείται τις δυσμενείς εξελίξεις, καθώς πάντα έκανε τη δουλειά του και τώρα του φορτώνονται προβλήματα με τα οποία δεν έχει σχέση. Διαπιστώνει ξαφνικά να συρρικνώνεται σε μεγάλο βαθμό ο μισθός του, του επιβάλλονται νέοι φόροι, μπαίνει στην ανασφάλεια για το μέλλον και η ανεργία καραδοκεί σε κάθε σπίτι. Αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπου που πλήττεται. Αυτές οι αντιδράσεις απόγνωσης όμως, δεν φτάνουν καθότι δεν οδηγούν πουθενά.

- Πως μπορεί να γίνει ουσιαστική η αντίδραση του πολίτη;

- Ο πολίτης χρειάζεται καθοδήγηση, δράση και αυτενέργεια η οποία να πατάει σε συγκεκριμένο πρόγραμμα προκειμένου να φτάσει σε κάποια άλλη λύση η οποία να είναι βατή. Η πρόταση, αυτή θα πρέπει να πείθει ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Αυτό είναι που έχει λείψει ως τώρα.

- Γιατί ενώ η Τρόικα διαπιστώνει ότι οι πρακτικές της δεν είναι βιώσιμες, συνεχίζει με τις ίδιες καταστροφικές εισηγήσεις;

- Δεν είναι έτσι. Η Τρόικα και οι ισχυρές δυνάμεις της Ευρωζώνης, δηλαδή η Γερμανία και οι χώρες του κέντρου, πιστεύουν ότι το πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζουν έχει αποτέλεσμα και επιτυγχάνει. Οταν για παράδειγμα βλέπουν την αντίδραση της Ελλάδας, με την κυβέρνηση Σαμαρά να λέει «κοιτάξτε πόσο μεγάλο πλεόνασμα έχουμε επιτύχει, η Τρόικα και ο Σόιμπλε απαντούν, ορίστε το πρόγραμμα πετυχαίνει, η Ελλάδα εξυγιαίνεται, τα οικονομικά της έχουν μπει σε τάξη και θα έχετε υγιή ανάπτυξη». Οι χώρες του κέντρου είναι ξεκάθαρες σ’ αυτό, δεν υπάρχει η αντίληψη ότι αποτυγχάνουν οι συνταγές τους. Γι’ αυτό έδωσαν και τα εύσημα στην Κύπρο μετά τις δύο αξιολογήσεις, έστω και αν η ανεργία εκτοξεύτηκε και οι μισές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να κλείσουν. Η θεώρηση τους είναι ότι η ύφεση με την ανεργία, είναι παροδική και ένα αναγκαίο κόστος που πρέπει να καταβάλει η κυπριακή ή άλλη οικονομία για να μπει στον καλό δρόμο.

- Για αυτούς δεν υπάρχει η μέση οδός;

- Για αυτούς όχι, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης αντίληψης στην καρδιά της ευρωζώνης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα δεν είναι η Ευρώπη των λαών, που οραματίστηκαν  αυτοί που την δημιούργησαν. Το δεύτερο είναι τα άμεσα και στυγνά συμφέροντα των χωρών του κέντρου και ιδιαίτερα της Γερμανίας.

- Δεκατρία χρόνια κοινού νομίσματος, τι έχει αφήσει στους Ευρωπαίους πολίτες;

- Στην περιφέρεια της Ευρώπης το αποτέλεσμα αναμφίβολα είναι αρνητικό, γιατί η είσοδος στο κοινό νόμισμα έφερε μια κοινωνική έκρηξη, στην Κύπρο ήλθε μια καθυστέρηση. Η εισαγωγή στο κοινό νόμισμα και εδώ στην Κύπρο έκανε τους πολίτες να πιστεύουν ότι ζουν στην ευμάρεια, αλλά μετά ήλθε απότομα η καταστροφή, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι συνδεδεμένη με το νόμισμα. Λόγω του νομίσματος ακολουθήθηκαν αυτές οι πολιτικές. Για τους πολίτες της περιφέρειας το αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρα αρνητικό. Για τους λαούς του κέντρου είναι πιο πολύπλοκο το ζήτημα, κατά πόσο το κοινό νόμισμα ήταν ευεργετικό.

- Δηλαδή;

- Το θέμα διαχωρίζεται σε δύο σκέλη. Στο μεγάλο κεφάλαιο και στους εργαζόμενους και ειδικότερα στη Γερμανία. Εάν υπάρχει μία χώρα που μπορεί να πει κανείς ότι ωφελήθηκε από το κοινό νόμισμα είναι η Γερμανία, η οποία εμφανίστηκε ως η κύρια δύναμη της νομισματικής και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κυριαρχεί οικονομικά και έχει μεγάλη πολιτική ισχύ.  Σε αντίθεση με τη Γαλλία που είναι και αυτή μεγάλη χώρα, όμως η παρουσία της στην Ευρώπη, έχει εξασθενίσει και η ισχύςη της έχει υποχωρήσει.

- Ας μείνουμε στη Γερμανία...

- Είναι λάθος να πιστεύει κάποιος ότι επωφελήθηκε όλος ο γερμανικός λαός από το ευρώ. Αυτοί που επωφελήθηκαν είναι ξεκάθαρα το εξαγωγικό και τραπεζικό κεφάλαιο. Αυτοί επωφελήθηκαν και αυτοί χαράσσουν την νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης, γιατί η Γερμανία είναι ο μοχλός της ευρωζώνης. Μέσα από αυτές τις συνθήκες, λοιπόν το γερμανικό κεφάλαιο εκφράζεται με τον πιο προσοδοφόρο τρόπο.

Ο γερμανικός λαός όμως, δεν μπορεί να πει κάποιος ότι επωφελήθηκε με τον ίδιο τρόπο, και σίγουρα όχι οι Γερμανοί εργαζόμενοι. Διότι ο λόγος για τον οποίο ξεχώρισε η Γερμανία, δεν ήταν γιατί είχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ή ήταν πιο παραγωγική. Ηταν γιατί κράτησε τους μισθούς παγωμένους. Ο Γερμανός εργαζόμενος δεν είχε κανένα όφελος. Απεναντίας οι βιομήχανοι με τους πιεσμένους μισθούς έγιναν πιο ανταγωνιστικοί προσφέροντας πιο φτηνά προϊόντα. Δυστυχώς, τα συνδικάτα δέχθηκαν την αλλαγή της πολιτικής στους μισθούς, κέρδισε την ανταγωνιστικότητα το γερμανικό κεφάλαιο και κυριάρχησε η Γερμανία στην Ευρωζώνη. Το μόνο όφελος που μπορεί να πει κάποιος ότι είχαν οι Γερμανοί ήταν η χαμηλή ανεργία. Πέραν αυτού, και το κοινωνικό κράτος συρρικνώνεται και ο Γερμανός εργαζόμενος μετρά προσεκτικά τα χρήματα του γιατί δεν τα βγάζει πέρα.

- Μήπως η πηγή του κακού ήταν η πρόωρη δημιουργία του κοινού νομίσματος ή ότι τα κέντρα αποφάσεων στην Ε.Ε. δρουν κατά παραγγελία του κεφαλαίου;

- Αυτά πάνε μαζί. Ενα κοινό νόμισμα όπως το ευρώ, που είναι σύνθετο, είναι πολύ δύσκολο να ανταγωνιστεί το δολάριο. Απαιτείται ένα σύνολο θεσμών και οργανισμών όπως είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και ένα σωρό άλλοι υποστηρικτικοί μηχανισμοί για να το στηρίξουν. Ωστόσο, αυτοί οι μηχανισμοί και το θεσμικό πλαίσιο συνδέονται άμεσα και αναπόφευκτα με το μεγάλο κεφάλαιο. Κυριάρχησε τόσο η λογική υπεράσπισης των συμφερόντων του τραπεζικού κεφαλαίου και σίγουρα η συντηρητική λογική ότι η οικονομία αναπτύσσεται καλύτερα μέσα από τον νεοφιλελευθερισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι μέσα στους μηχανισμούς του κοινού νομίσματος κυριάρχησε η λογική και τα συμφέροντα του μεγάλου τραπεζικού κεφαλαίου. Αυτοί που νομίζουν ότι μπορεί να υπάρχει νόμισμα που να μην έχει αυτή τη λογική ζουν στον κόσμο τους. Οταν φτιάχτηκε το ευρώ με αυτούς τους όρους άρχισαν να προωθούνται και να προβάλλονται τα συμφέροντα των κεφαλαιακών ομάδων που εκφράζονται μέσω αυτού. Επομένως δεν μπορεί να διαχωρίσει κανείς εύκολα και να πει ότι υπάρχουν κέντρα αποφάσεων που για κάποιο περίεργο λόγο ή γιατί έχουν πολιτικά πιστεύω θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα.

- Τελικά το ευρώ εξυπηρετεί τους Γερμανούς;

- Κατά κύριο λόγο το εξαγωγικό γερμανικό κεφάλαιο, κατά δεύτερο, το κεφάλαιο και ορισμένες μονάδες στις υπόλοιπες χώρες κατά περίπτωση. Υπάρχουν κομμάτια του ελληνικού και κυπριακού κεφαλαίου που εξυπηρετούνται.

- Υπάρχει εναλλακτική σ’ αυτή την πορεία;

- Ναι βεβαίως υπάρχει εναλλακτική, η οποία απαιτεί δουλειά, οργάνωση και άλλου είδους πολιτική προσέγγιση. Κατ’ αρχήν πρέπει να απεμπλακεί η Αριστερά από την αντίληψη ότι το κοινό νόμισμα είναι κατά κάποιο τρόπο εγγενώς προοδευτικό. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη σε μεγάλο μέρος της Αριστεράς, ότι υπερβαίνουμε ως κράτος τους αριθμούς, μπαίνουμε σε μεγάλους σχηματισμούς, τα εργατικά συμφέροντα μπορούν να εκφραστούν με γενικότερο τρόπο και να συναντηθούν οι εργαζόμενοι της Κύπρου με τους εργαζόμενους της Πορτογαλίας και της Γερμανίας και το κοινό νόμισμα είναι ένας μοχλός για να προωθηθούν όλα τούτα σε υπερεθνικό επίπεδο για την Ευρώπη των λαών. Αυτά, κατά την άποψη μου είναι αβάσιμα, καθώς ούτε η Ευρωζώνη λειτουργεί έτσι, ούτε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Πρέπει λοιπόν να σπάσει αυτή η αντίληψη γιατί μπλοκάρει την Αριστερά και τις προοδευτικές δυνάμεις να προτείνουν πραγματικές λύσεις για τους λαούς της Ευρώπης. Και αν η Αριστερά δεν προτείνει τομές και αλλαγές, εκ προοιμίου, θα το κάνει η άκρα Δεξιά.

Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα υπό την Τρόικα

Το άρθρο που δημοσιεύεται στο προσωπικό ιστολόγιο του Χ. Φλάσμπεγκ αναφέρεται στα πρώτα αποτελέσματα των εργασιών για την εκπόνηση ενός εναλλακτικού προγράμματος για την κυπριακή οικονομία. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη συνεργασία του ερευνητικού δικτύου RMF στη Βρετανία υπό τη διεύθυνση του Κώστα Λαπαβίτσα, του Ινστιτούτου Προμηθέας στην Κύπρο και της ερευνητικής ομάδας του Χ. Φλάσμπεκ στη Γερμανία. 

Βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι το ο κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι ουσιαστικά χρεοκοπημένο και το πρόγραμμα της Τρόικας δεν ανοίγει διέξοδο σωτηρίας. Η Κύπρος χρειάζεται ένα τραπεζικό σύστημα υπό δημόσια ιδιοκτησία και έλεγχο, το οποίο θα (ανα)διαρθρωθεί στη βάση  κοινωνικών κριτηρίων, ώστε να στηρίξει την απαιτούμενη απαραίτητη αναδόμηση της κυπριακής οικονομίας.

 flassbeck-economics Kritische Analysen und Kommentare zu Wirtschaft und Politik

Cypriot banking under the Troika

A successful programme then?

Share on emailThe IMF is currently praising Cyprus for its efficiency in pursuing the Troika’s stabilisation programme, at least with respect to public finance. It appears that the Cypriot government will deliver on the target of 7% fiscal adjustment over 2013-14. It has even been announced that the primary deficit for 2014 will be 3% of GDP instead of the IMF projected 4.25%.Not according to research currently undertaken by Research on Money and Finance (RMF) in London in conjunction with Prometheus Research Institute in Nicosia. Leave aside the implications of such ferocious austerity for output and employment – GDP will fall by at least 8% in 2013 and probably 4% in 2014, while unemployment is already at 18%. The real problem with the Cypriot economy has always been its banking system rather than public finance. Indeed, fiscal imbalances have been caused by the financial crisis generated by a hugely expanded banking system. What, then, has the Troika brought to Cypriot banks?

Not according to research currently undertaken by Research on Money and Finance (RMF) in London in conjunction with Prometheus Research Institute in Nicosia. The Troika programme has entailed the resolution and merger of the two largest commercial banks, i.e., Bank of Cyprus and Laiki Bank. In effect, Bank of Cyprus has taken over the weaker Laiki, the new bank has been recapitalized and the funds have been obtained through a haircut on deposits, mostly for Laiki but also for Bank of Cyprus. The third significant commercial bank, Hellenic, was also recapitalized but without a haircut on deposits. Furthermore, the significant Cooperative Bank sector has been effectively nationalized, restructured, and brought under a single authority. The aim of these measures were to restore health to the banking sector and to support recovery of the economy as a whole. Bear in mind that the measures have occurred in an economy that is absolutely dominated by the service sector, and which has attempted to become an offshore banking centre during the last three decades. The primary and secondary sectors of the Cypriot economy are minor.

RMF research has traced the movement of the aggregate assets of the Cypriot banking system from December 2005 to September 2013 using ECB data. The diagram sums it up:

There are three distinct periods:

First, a boom that run to 2008 and which exhibits steady expansion of banks domestically, both within and outside the EMU. It was, effectively, a banking bubble financed by domestic and foreign flows (the notorious ‘Russian money’) and aimed primarily at the real estate market in Cyprus.

Second, a further boom that commenced with the accession of the country to the EMU in 2008 and lasted to 2010. It was a banking explosion funded by the conversion of domestic deposits into euro that afforded to banks tremendous new liquidity – ‘Russian money’ had little to do with this period. The super-bubble pivoted primarily on Greece, where Cypriot banks acquired large assets in the form of public bonds and commercial loans. This was arguably one of the worst banking decisions made anywhere in the world in recent years.

Third, a bust commencing in 2010 caused overwhelmingly by the loss of EMU-related assets. The Cypriot banking system was finally destroyed by its overextension to Greece, whether that was public bonds or private loans. Domestic and non-EMU assets continued to rise steadily until the second half of 2012. The sharp turn-around in these categories occurred only when the Troika arrived and the ‘rescue’ was applied. Similar behaviour was also observed for deposits, which are the main source of funding for Cypriot banks. Nonetheless, by 2011, as Cyprus was cut off from the international markets, public borrowing to fund banks, much of it in the form of ELA (Emergency-Liquidity-Assistance by the Cypriot Central Bank, authorized by the ECB), also ballooned.

In short, the Troika arrived as the Cypriot banking system was contracting after wild overexpansion following the country’s entry into the EMU. It was not ‘Russian money’ that brought the acute phase of the crisis but the haircut of Greek public bonds in 2011-12 and the accumulation of bad debts in Greece as the Greek economy went into deep recession – both caused by another Troika programme. Once the Troika applied its programme to Cyprus – with a severe haircut for deposits – the banking system went into rapid contraction domestically and outside the EMU.

At present the aggregate assets of Cypriot banks stand at 90bn euro, roughly five times GDP, down from about nine times GDP in 2011. The contraction is thus extremely severe, but will not stop at this level. Assets are heavily funded by about 33bn of deposits held by domestic households and firms, roughly another 10bn held by non-financial agents outside the EMU, and about 4.5bn by non-financial agents within the EMU. However, the main reason why banks have been able to hold on even to this reduced liquidity is the battery of banking and capital controls, imposed by the Troika in contravention of EU regulations and practice. The controls have prevented deposit holders from withdrawing their wealth en masse following the haircut imposed by the Troika. When they are lifted, much of the remaining liquidity is likely to disappear. Furthermore, Cypriot banks currently hold about 45bn worth of loans made to domestic households and businesses. Much of this lending is attached to real estate either directly or indirectly, since Cypriot banks typically take real estate as collateral. With the collapse in real estate values and the deep recession now spreading across the Cypriot economy, perhaps 40% of these loans will prove to be bad. The possibility of further haircuts on deposits remains substantial.

In short, Cypriot banking is irretrievably bust, partly as a result of the foolishness of Cypriot banks and partly due to Troika policies. Under the current programme the system will get steadily smaller, it will be plagued by liquidity problems and it will face mounting bad asset problems. At the same time it will become heavily concentrated as the (fundamentally insolvent) Bank of Cyprus will come to dominate it. If this is programme success, what exactly is programme failure, one wonders.

Cyprus needs a radically different policy with regard to its banks. The Troika programme is the road to shrinkage and irrelevance. The implications for the rest of the economy can easily be surmised.

Σχόλιο για τη "Δήλωση του Φθινοπώρου" της κυβέρνησης Κάμερον

Έξι γνωστοί οικονομικοί αναλυτές συζητούν σήμερα στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου CLASS (Centre for Labour and Social Studies του συνδικάτου UNITE) τη "Δήλωση του Φθινοπώρου" του Υπουργού Οικονομιών της Βρετανίας, Τζορτζ Όσμπορν, η οποία δημοσιοποιήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. Η "Δήλωση του Φθινοπώρου" είναι στην ουσία ο ετήσιος συμπληρωματικός προϋπολογισμός της Βρετανίας.  

http://classonline.org.uk/blog/item/responses-to-the-autumn-statement

Ο Κώστας Λαπαβίτσας αναφέρει:

Η "Δήλωση του Φθινοπώρου" είναι ένα "μη-γεγονός" από την άποψη της οικονομικής πολιτικής. Πρόκειται μάλλον για μια πολιτική κίνηση με σκοπό, αφενός, να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η λιτότητα είναι επιτυχημένη και, αφετέρου, να υπονομεύσει την επιτυχία που σημείωσε το Εργατικό Κόμμα θέτοντας στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα του βιοτικού επιπέδου. Είναι απίθανο όμως να επιτύχει κάποιον από αυτούς τους στόχους.

Η λιτότητα παραμένει η πολιτική του κ. Όσμπορν, υποτίθεται γιατί η πολιτική αυτή "δουλεύει". Αλλά δεν είναι έτσι. Το  Γραφείο Ευθύνης για τον Προϋπολογισμό προβλέπει πράγματι ισχυρότερες επιδόσεις της οικονομίας για το 2014 και για το 2015, αλλά οι προβλεπόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης είναι αδύναμοι και θα παραμείνουν έτσι μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Το βρετανικό εθνικό προϊόν εξακολουθεί να είναι κάτω από το επίπεδο του 2008 και μόλις και μετά βίας θα καλύψει το κενό το επόμενο έτος. Για το λόγο αυτό, πλεόνασμα προϋπολογισμού είναι μάλλον απίθανο να επιτευχθεί πριν από το 2018 - 19, ενώ το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται έως το 2015. Η πολιτικές του κ. Όσμπορν σημαίνουν, λοιπόν,  ότι η βρετανική οικονομία θα συνεχίσει απλώς να κινείται χωρίς κατεύθυνση χρόνια.

Η ανάπτυξη θα είναι υψηλότερη το 2014-15 επειδή οι εργαζόμενοι έχουν αυξήσει το δανεισμό τους και μειώνουν τις αποταμιεύσιες τους, άρα η καταναλωτικές δαπάνες έχουν αυξηθεί. Η επέκταση της πίστωσης συμβάλλει επίσης στην αύξηση των τιμών των κατοικιών, η οποία σε ορισμένες περιοχές του Λονδίνου μοιάζει ήδη με φούσκα. Δηαλδή η ανάπτυξη που σημειώνεται βασίζεται στα χαμηλά επιτόκια, καθώς και στην Ποσοτική Χαλάρωση (της κυκλοφορίας χρήματος), από την Τράπεζα της Αγγλίας και όχι σε μια ισχυρή ανάκαμψη της παραγωγής. Για το λόγο αυτό είναι απίθανο να βελτιώσει σημαντικά τα εισοδήματα και την απασχόληση. Οι πραγματικοί μισθοί δεν αυξάνονται και το βιοτικό επίπεδο θα εξακολουθήσει να αποτελεί πρόβλημα για τους εργαζόμενους, παρά τα παιχνίδια που παίζει ο κ. Όσμπορν με το αφορολόγητο ποσό του εισοδήματος φυσικών προσώπων.

Η γαλλική ελίτ και το ευρώ: Προς συντεταγμένη διάλυση;

Ο Φρανσουά Εζμπούρ ανήκει στη γαλλική ελίτ, είναι στυλοβάτης του 'ευρωπαϊσμού' και υποστηρικτής της νομισματικής ένωσης από την αρχή της. Έχει περάσει από σειρά θέσεων υψηλής ευθύνης στο γαλλικό κράτος, περιλαμβανομένου και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Είναι σήμερα διευθυντής του International Institute of Strategic Studies (IISS) που είναι ένα διεθνές ινστιτούτο ερευνών με στενότατη διαπλοκή με τους αμυντικούς μηχανισμούς της Δύσης. 

Το μέλος αυτό του γαλλικού κατεστημένου πρόσφατα δημοσίευσε το βιβλίο Το Τέλος του Ευρωπαϊκού Ονείρου, όπου αναφέρεται στο ευρώ ως 'καρκίνωμα' που απειλεί την Ευρώπη. Προτείνει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, τη συντεταγμένη διάλυση της Ευρωζώνης με σκοπό τη διάσωση της ΕΕ. Η συνέντευξη του στο τηλεοπτικό κανάλι France24 είναι εξόχως κατατοπιστική.

Οι θέσεις του Εζμπούρ δείχνουν με τον πιο παραστατικό τρόπο το αδιέξοδο που αντιμετωπίζει η γαλλική ελίτ, καθώς και τη βαθιά και ρηξικέλευθη συζήτηση που γίνεται στην Γαλλία. Αν η ελληνική πολιτική ελίτ είχε έστω και κάποια ίχνη από το θάρρος και την παρρησία του Εζμπούρ, πολλά πράγματα θα ήταν ήδη καλύτερα στη χώρα μας.  

Το τέλος της ΟΝΕ, του αποτυχημένου αυτού θεσμού που πνίγει την Ευρώπη και τους ευρωπαϊκούς λαούς, θα έλθει από τις χώρες του κέντρου. Δυστυχώς οι χώρες της περιφέρειας δεν έχουν την ισχύ - κοινωνική, πολιτική και πνευματική - για να σταθούν απέναντι στον ολετήρα. Δεν θα υπάρξει 'Συμμαχία του Νότου' γιατί ποτέ δεν ήταν εφικτή. Οφείλει όμως η Αριστερά να προετοιμάζεται γι' αυτό που έρχεται, ώστε να δώσει διέξοδο ελπίδας στους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα. Όσο λιγότερο αναφέρεται σε 'καταστροφή' εκτός ευρώ, τόσο καλύτερα για όλους. 

Το γαλλικό αδιέξοδο

Ποιος θυμάται σήμερα τις ελπίδες που έτρεφαν τόσοι – και στην Ελλάδα – για την προεδρία Ολάντ; Η πραγματικότητα αποδείχθηκε τελείως αντίθετη, με τη δημοτικότητα του Ολάντ σε ελεύθερη πτώση, την εμφάνιση οργανωμένης λαϊκής δυσαρέσκειας και την εντυπωσιακή άνοδο του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου. Παράλληλα η Γαλλία έχει χάσει την ικανότητα να διαμορφώνει την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Τα αίτια είναι οικονομικά στη ρίζα τους. Η γαλλική οικονομία παρουσιάζει αναιμικούς ρυθμούς μεγέθυνσης που ίσως φτάσουν το 1% του χρόνου. Η ανεργία ήδη βρίσκεται στο 11% και το δημόσιο χρέος ξεπέρασε το 95% του ΑΕΠ. Υπάρχει μεγάλη απώλεια ανταγωνιστικότητας και οι διεθνείς εμπορικές συναλλαγές έχουν γίνει ελλειμματικές. Η αξιοπιστία του δημοσίου έχει πληγεί από δύο διαδοχικές υποβαθμίσεις των οίκων αξιολόγησης. Η χώρα λιμνάζει οικονομικά, πράγμα που αντανακλάται κατά μήκος και πλάτος της κοινωνίας. 

Η κυβέρνηση Ολάντ δε φαίνεται δυστυχώς να κατανοεί τη φύση του προβλήματος, ή αν την καταλαβαίνει – που είναι και το πιθανότερο – δεν έχει το κουράγιο να κάνει αυτό που χρειάζεται. Η οικονομική δυστοκία της Γαλλίας πηγάζει από την απώλεια ανταγωνιστικότητας μέσα στο πλαίσιο της ΟΝΕ. Πρόκειται για το ίδιο φαινόμενο που οδήγησε στην καταστροφή της περιφέρειας το 2010-13 και το οποίο σταδιακά εμφανίζεται και στις χώρες του κέντρου. Η βαθύτερη πηγή του είναι φυσικά η Γερμανία.

Τη δεκαετία που πέρασε, η Γαλλία τήρησε με ευλάβεια τους στόχους του πληθωρισμού που έθεσε η ΕΚΤ, πιο πιστά από οποιαδήποτε άλλη χώρα του κέντρου της ΟΝΕ. Το ίδιο όμως διάστημα η Γερμανία κράτησε τους μισθούς παγωμένους και σημείωσε πληθωρισμό κάτω του στόχου. Συνεπώς είχε όφελος ανταγωνιστικότητας ως προς τη Γαλλία, που μπορεί να μην ήταν τόσο μεγάλο όσο ως προς την περιφέρεια, αλλά σωρευτικά ήταν κάθε άλλο παρά αμελητέο. Μέσα στο πλαίσιο του κοινού νομίσματος, που δεν επιτρέπει ούτε διολίσθηση της ισοτιμίας, ούτε υποτίμηση, το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν ολοένα και μεγαλύτερα προβλήματα για τις γαλλικές επιχειρήσεις. Όταν ξέσπασε η κρίση της περιφέρειας το 2010, όσοι παρακολουθούσαν τα ευρωπαϊκά πράγματα με ψύχραιμο μάτι γνώριζαν ότι και το γαλλικό κεφάλαιο δε μπορούσε στην ουσία να ανταγωνιστεί το γερμανικό εντός της ΟΝΕ.

Το πρόβλημα λοιπόν που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Ολάντ είναι το δομικό αδιέξοδο που ορθώθηκε για τη γαλλική ελίτ λόγω ευρώ. Αν υιοθετήσει την πολιτική που επέβαλε το Βερολίνο στην περιφέρεια, δηλαδή σκληρή λιτότητα και συντριβή των μισθών για ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας, θα επιφέρει βαθύτατη ύφεση, με απρόβλεπτες κοινωνικές επιπτώσεις. Αν επιχειρήσει να βελτιώσει την κατάσταση με ‘ελαφριά λιτότητα’, όπως στην ουσία κάνει τώρα, θα κωλυσιεργεί γεννώντας λαϊκή αγανάκτηση. Αν επιδιώξει δομικές αλλαγές στην ΟΝΕ που θα άρουν τη λιτότητα και θα επιτρέψουν καλύτερη ισορροπία στο εμπόριο και στις κεφαλαιακές ροές, θα αντιμετωπίσει την αδιαπραγμάτευτη άρνηση του πανίσχυρου Βερολίνου. Η πλέον ορθολογική λύση θα ήταν φυσικά να αναλάβει την πρωτοβουλία για ελεγχόμενη διάλυση της αποτυχημένης νομισματικής ένωσης που πλέον πνίγει την Ευρώπη. Αυτό όμως θα αποτελούσε αποδοχή στρατηγικής ήττας και πιθανώς θα συνοδευόταν από βαθιά κοινωνική και πολιτική αναταραχή.

Το αδιέξοδο έχει γίνει ακόμη πιο δύσκολο λόγω της προβληματικής στάσης της γαλλικής Αριστεράς που - όπως και μεγάλο μέρος της υπόλοιπης ευρωπαϊκής Αριστεράς - θεώρησε την ΟΝΕ μια ‘προοδευτική’ εξέλιξη στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αρνήθηκε συνεπώς να πάρει απορριπτική στάση προς το ευρώ, ενώ την κατέλαβε τρόμος για τις πιθανές επιπτώσεις από τη διάλυση της νομισματικής ένωσης. Χειρότεροι όλων ήταν οι οπαδοί του ‘επαναστατικού ευρωπαϊσμού’, ουκ ολίγοι εκ των οποίων απαντώνται και στη χώρα μας. Πρώην ευρωκομμουνιστές, τροτσκιστές, αναρχικοί και άλλοι βρέθηκαν να επικροτούν την κρατική φιλολογία περί της υποτιθέμενης καταστροφής που θα συνέβαινε αν εξέλιπε το ευρώ. Η ΟΝΕ έπρεπε να διατηρηθεί, αλλά ταυτόχρονα να αλλάξει σε προοδευτική κατεύθυνση μέσα από τους λαϊκούς αγώνες … 

Η γαλλική άκρα Δεξιά δεν είχε τέτοιες ψευδαισθήσεις και κατόρθωσε να αποκομίσει μεγάλα οφέλη απορρίπτοντας και το ευρώ και την παχυλή γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Φτάσαμε έτσι στο απαράδεκτο σημείο να παίρνει η αγανάκτηση κατά της λιτότητας το χαρακτήρα δεξιάς πολιτικής στροφής. Το θετικό είναι ότι η γαλλική διανόηση, σε αντίθεση με την ελληνική, δεν είναι ακόμη τελείως εξουθενωμένη πνευματικά. Ο Μοντ Ντιπλοματίκ έχει δώσει σημαντικά δείγματα γραφής ασκώντας κριτική στο ευρώ και την ασφυξία που προκαλεί στην Ευρώπη. Σημαντικοί οικονομολόγοι, όπως ο Φρεντερίκ Λορντόν και ο Ζακ Σαπίρ, είχαν το θάρρος να τοποθετηθούν δημόσια υπέρ είτε της συντεταγμένης διάσπασης της ΟΝΕ, είτε της γαλλικής εξόδου. Αν τα κόμματα της γαλλικής Αριστεράς καταλάβουν έστω και την ύστατη ώρα τι ακριβώς διακυβεύεται, πολλά μπορούν ακόμη να αλλάξουν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το μέλλον της Ευρώπης για μια ακόμη φορά θα αποφασιστεί στη Γαλλία.